6. Лековити билки и лекови против депресија

Во многу случаи синтетичките лекови мора да се земаат во почетната фаза на лекувањето за депресијата успешно да се излечи и да се спречат понатамошни компликации. Јас овде ќе го испитам не само лекувањето со синтетичките лекови, туку и лекувањето со лековити билки кое станува се попопуларно.

Ако лекот е добар, без разлика дали е во прашање синтетички лек или лек на база на лековити билки, јас на луѓето вообичаено им советувам да не го земаат подолго од шест месеци. Кога моите пациенти ќе започнат со лекување кое вклучува земање на лекови, јас препорачувам посебна терапија со исхрана и стил на живот чија цел е да ги ослободат од зависноста од лекови во рок од пет-шест месеци. Лековитите билки и лековите навистина имаат потенцијални нуспојави и се скапи, а  јас сакам да ги излекувам главните причини на депресијата за да би постигнал трајни резултати со цел луѓето да не мораат да земаат лекови.

До неодамна, кога на луѓето ќе им спомнете лекови на база на лековити билки, воглавно тие замислуваат некоја старица која од разни треви вари специјален лековит напиток против настинка или грип или прави некоја миризлива лековита маст со која се лекува упорниот осип. Не толку одамна, можевте да го видите и древниот гатач како игра околу магичниот напиток кој го припремил од разни листови и корени од џунглата. Дури и денес, некои луѓе сметаат дека лекувањето со лековити билки спаѓа стриктно во доменот на њу-ејџ гуруата.

Во изминатите педесет години, современите фармацефтски производи скоро и да ја искоренија употребата на лековитите билки, но во последните десет години лекувањето со лековити билки повторно стана навистина популарно. Зголемената употреба на лековити билки и додатоци во исхраната се прикажани во табела 1.

Тој тренд повторно се појавува во 70-тите и 80-тите години на 20 тиот век по што, во периодот помеѓу 1990 и 1997 година, дошло до вртоглаво зголемена употреба на лековити билки за медицински потреби за цели 380%. Во текот на тој краток временски период, употребата на лековитите билки во терапевтски цели кај широката популација се покачила од 2,5 на 12,1%.¹

Кога е во прашање лекување на депресија, за многу лековити билки е кажано дека го „поправаат расположението“. Ниту за една билка не е потребен лекарски рецепт. Неколку од нив се наведени во табела 2.

Некои од овие лековити билки можат да ги ублажат компликациите или предизвикувачките фактори на депресијата како што се: загриженост, несоница и слабеење на меморијата. Загрижувачката негативна страна на сето тоа е што не е извршено скоро ниедно истражување кое би го потврдило  благотворното дејство кое им се препишува на многу лековити билки и препарати кои денес можат да се купат дури и во самопослуга. За жал, тие тврдења за лекување со лековити билки се темелат воглавно на докази од типот рекла-кажала наместо на статистички истражувања.

Кога е во прашање лекување на депресија, постои една билка која детално е тестирана и чие благотворно дејство покажало позитивни резултати – кантарион или лат. Htpericum perforatum. Оваа навистина распространета трева која веќе со векови се користи во лекување на несоница и нервна напнатост, расте во многу краеви на светот. Нејзиниот необичен назив на англиски јазик – билката на Свети Јован (engl. St. John’s Wort) – потекнува од староанглискиот израз за билка (wort) и обичајот нејзините жолти цветови да се берат за слава и чест на Јован Крстителот.² Историјата на нејзината употреба е прикажана во табела 3.

Иако во Германија кантарионот веќе со години е водечки антидепресив, оваа лековита билка во САД станала неверојатно популарна дури на крајот на 90-тите години. Во периодот помеѓу 1995 и 1997 година, годишната продажба се покачила од 20 милиони на 200 милиони долари.³ Останатите истражувања покажуваат дека кантарионот е исто толку ефикасен како и синтетичките хемиски фармацефтски производи како што се Prozac и Imipramine.⁸

Иако се чини дека резултатите на овие истражувања многу ветуваат, употребата на овие лековити билки- антидепресиви останува контроверза. Главниот аргумент на критичарите е дека истражувањата на оваа билка траеле премногу кратко и  дека кај фармацефтските производи користени во тие истражувања постојат премногу големи разлики во дозирањето. Освен тоа некои тврдат дека истражувањата не се валидни и фер затоа што препаратот на база на кантарион се споредувал со мала доза од одреден стандарден лек. Ефикасноста на кантарионот накратко е опишана во табела 4.

Една студија за кантарионот опфатила 200 депресивни пациенти во 11 главни медицински центри.⁹ Оваа студија ја поткрепила скептичноста спрема кантарионот, кога авторите на студијата изјавиле дека: „Кантарионот не е ефикасен во лекување на тежок облик на депресија“. Меѓутоа, тие го испуштиле фактот дека ремисијата на депресијата (болеста доаѓа во фаза кога се наоѓа под контрола) се јавува скоро три пати почесто кај оние кои употребуваат кантарион. Освен тоа, оваа лековита билка има неверојатно малку нуспојави. Покрај сето ова, јас лично видов позитивни резултати кај некои мои пациенти кои патеа од благ облик на депресија, а користеа кантарион. Затоа верувам дека сеуште треба внимателно да се размислува за оваа лековита билка.

Сеуште не е јасно на кој начин кантарионот ја победува депресијата, иако некои истражувачи сметаат дека тој ја инхибира МАО (моноамин оксидаза), што овозможува собирање на поголеми концентрации на серотонин и епинефрин во централниот нервен систем, што пак пружа поголемо чувство на задоволство. Како и кај повеќето лековити билки, ефектот на кантарионот е поблаг од синтетичките лекови, а нуспојавите се многу поблаги. Нуспојавите се јавуваат ретко, а во нив спаѓаат мачнина, осип, умор и немир. Кога ќе се земат поголеми дози, се јавува зголемена чувствителност на светлина или се случува кожата побрзо да гори при изложување на ултравиолетови зраци (сончева светлина).^10,11

Лековите против депресија кои се земаат на рецепт може да имаат штетно дејство во комбинација со многу други лекови. Поради тоа многу е важно секој пациент кој се лекува од депресија да му каже на својот доктор кои други лекови ги зема. Дури и кантарионот може да делува така во комбинација со одредени лекови. Бидејќи тој често се користи без консултација со лекар, важно е да се внимава на некои од потенцијалните опасности од употреба на овие лековити билки во комбинација со лековите кои се земаат на рецепт.¹²

Студии направени поодамна укажуваат на тоа дека кантарионот изгледа делува стимулативно на ензимите во црниот дроб кој го спречува дејството на лековите и го потпомага нивното исфрлање од организмот. Во некои случаи, тоа би било посакувано дејство. Националниот институт за здравје (The National Institute of Health) изјавил дека кога на осум мажи и жени им бил даден инхибитор на протеаза со име индинавир (Crixivan), кој се користи во борба со HIV вирусот, заедно со кантарион, лекот против HIV вирусот комплетно го изгубил ефектот.¹³

Останатите лекови чиј ефект се намалува кога се користат во комбинација со овие лековити билки се: циклоспорин (кој го спречува организмот да го одбие пресадениот орган), дигоксин или Ланоксин (кои се користат во лекување на срцев удар), теофилин (кој се користи во лекување на астма), и варфарин (Coumadin), лек против згрутчување на крвта – кој на тој начин спречува срцеви и мозочни удари.¹⁴ Во лековите чие дејство слабее во комбинација со кантарион спаѓаат и оралните контрацептиви и лекови кои се користат во лекување на епилептични напади, одредени лекови против рак кои се користат во рамките на хемотерапијата и антидепресиви.¹⁵

Комбинација на кантарион и антидепресиви може да има разорувачки последици. Таа може да предизвика – серотонин синдром, а тоа е таложање на преголеми количини на серотонин во невронските врски. Едноставно кажано, серотонинот не се апсорбира онака како што би требало, па невроните стануваат презаситени. Тоа доведува до појава на сериозни физички и ментални симптоми кои можат да се појават сосема неочекувано, а во нив спаѓаат: конфузност, вознемиреност, тромост, треска, забрзан срцев ритам, мачнина, повраќање, дијареа, проширени зеници па дури и кома.¹⁶

Ако размислувате за тоа да лекувате депресија со кантарион, погледнете ги мерките за претпазливост наведени во табела 5. Вообичаената доза на кантарион е 900мг два или три пати на ден.

Уште една природна терапија во лекување на депресија, за која се тврди дека ја подобрува состојбата на болниот без многу нуспојави, одобрена во Америка во пролетта 1999 година. Понекогаш неречен „Semi“ SAMe или С-аденозил-метионин е природна хемиска супстанца во мозокот која во голема мера го подигнува расположението и поттикнува позитивен став кон животот. Сеуште е нејасно како SAMе всушност функционира. Се смета дека тој го зголемува производството на невротрансмитери во мозокот како што се серотонин и норепинефрин.¹⁷ Во почетокот се користел во лекување на тежок облик на депресија кај оние пациенти кои не реагирале ниту на еден друг метод на лекување или кај оние кои се покажале како отпорни на антидепресиви, а денес успешно се применува како главен метод на лекување на депресија.¹⁸

SAMe има неколку позитивни и неколку негативни страни. Многубројни тестови покажале дека SAMe ефикасно го намалува бројот на симптоми на депресија но во скоро сите тие случаи производот бил внесен во организмот по пат на инјектирање.¹⁹ Резултатите поврзани со оралната примена на овој производ не дале никакви докази, можеби поради фактот дека SAMe наменет за орална употреба нема добра хемиска стабилност, што значи дека неговиот рок на траење е прилично краток. SAMe добро се поднесува, а само во неколку случаи се јавува: мачнина, отоци, главоболка и загриженост. Уште една причина за внимателност при употреба на оваа супстанца е и фактот дека SAMe се претвора во хомоцистеин, чие пак зголемено ниво се поврзува со срцев удар.²⁰

SAMe не им се препорачува на оние кои некогаш пателе од манија или биполарно пореметување затоа што може да предизвика манија и вознемиреност кај некои лица. Четири експерименти го потврдиле ваквиот ефект на SAMe кај дури 30% од пациентите од кои никој порано не пател од манија.²¹

SAMe исто како и сите останати природни лековити супстанци наведени во ова поглавје, не се смета за лек кој се издава со лекарски рецепт, така што не е покриен со осигурувањето ниту пак е регулиран од страна на FDA (Американска агенција за храна и лекови (U.S. Food and Drug Administration)).

За жал, откриено е дека некои препарати во продажба, воопшто и не содржат SAMe.²² Три индивидуални тестови извршени од страна на Советот на потрошувачи (Consumer Reports, consumer-lab.com), и Pharmavite, покажуваат дека само четири препарати ги поминале сите три теста, што значело дека содржат најмалку 90% од состојките наведени на пакувањето. Тие четири препарати се следните производи: GNC, Natrol, Nature Made и TwinLab.²³ SAMe е накратко опишан во табела 6.

Имам многу депресивни пациенти чија состојба неверојатно се подобри по употребата на SAMe. Често е потребно да се земаат само 400мг на ден за да се постигне ова подобрување. По цена од 50 долари месечно (за 400мг на ден), тој е секако многу поскап од кантарионот. SAMe се зема во дози од 200 до 1600мг на ден. Како и кај употребата на лекови кои се издаваат на лекарски рецепт, открив дека ако не се откријат и не се лекуваат основните причини за депресија, пациентот неочекувано повторно ќе западне во депресија кога ќе престане да зема SAMe.

Уште една супстанца која има својства на антидепресив е 5-НТР. Таа потекнува од афричката билка Griffonia simplicifolia и се метаболизира во серотонин во тенкото црево, зголемувајќи го на тој начин нивото на серотонин во мозокот. Благотворното дејство на високото ниво на серотонин во мозокот е споменато и во уште неколку други поглавја. Истражувањата вршени со 5-НТР, го потврдиле неговиот позитивен ефект, но тие истражувања се ограничени поради неускладени стандарди на тестирање.²⁴ Фактите за 5-НТР се наведени во табела 7.

Кога се во прашање неговите позитивни страни, тестовите кои се изведувани покажуваат дека 5-НТР е ефикасен исто колку и некои синтетички антидепресиви. Нуспојавите се минимални, а пациентот најчесто се жали на благо пореметување на варењето. Во однос на неговата негативна страна, луѓето кои патат од пептичен улкус (чир), пореметување на крвните тромбоцити или заболување на бубрезите не би требало да го земаат. Овој лек исто така не би требало да се зема заедно со група на антидепресиви познати под називот МАО инхибитори, затоа што може да дојде до токсичен ефект, бидејќи и двата типа на лекови го зголемуваат нивото на серотонин.

Уште една причина за загриженост претставува и фактот дека некои од производите на база на 5- НТР содржат „Peak X“ како нечистотија, која се поврзува со повеќе од 1500 случаи на синдром на еозинофилија-мијалгија (силна болка во мускулите) и 38 смртни случаи во 1991 година. Затоа, јас не препорачувам земање на 5-НТР се додека детални истражувања не ја потврдат неговата ефикасност и безбедност и додека не се реши прашањето поврзано за исправноста на неговите состојки.²⁶

Да погледнеме уште некои од останатите лековити билки наведени во табела 2. Ниедна од нив не била подлегната не некои детални истражувања, но се чини дека некои од нив имаат лековито дејство кое може да допринесе за ублажување на одредени симптоми кај оние кои патат од средно тешка (умерена) депресија.

Камилицата е благотворна за депресивното расположение и губитокот на апетит. До сега не се познати нејзини било какви штетни ефекти. Дневната доза изнесува 4,5 грама.²⁷

Билката румен цвет може да помогне во лекување на мигрена. Може да реагира со аспиринот или со лековите против артритис. Нејзината дневна доза се движи од 50мг до 1,2 грама.²⁸

За билката Гинко билбоа се тврди дека делува позитивно во случајот на органска дисфункција на мозокот, губиток на концентрацијата и дека го подобрува памтењето.²⁹ Приметив дека состојбата кај моите депресивни пациенти кои имаат и потешкотии во донесувањето на обични секојдневни одлуки може да се поправи со употреба на овој лек. Кога се во прашање негативните реакции на овој лек, може да се јават лесни проблеми со цревата како мачнини и во ретки случаи алергија, грчеви или бодежи во стомакот. Може да се користи во комбинација со лекови против згрутчување на крвта, но не треба да се користи заедно со аспиринот. Неговата дневна доза изнесува 120мг.

Билката кава-кава може да помогне во случајот на нервоза, стрес и загриженост.³ Неа не би требало да ја користат луѓе кај кои постојат биолошки причини за појава на депресија и оние кои размислуваат за самоубиство затоа што таа може да го зголеми ризикот од самоубиства.³¹ Не би требало да ја користат ниту трудници и доилки. Може да предизвика алергија, жолтило на кожата, стомачни тегоби, различни очни пореметувања и утрински умор. Може да стапи во интеракција со алкохол, барбитурати и антидепресиви. Дневната доза се движи од 60 до 100мг. Препорачувам употреба на кава-кава само ако депресијата е исклучиво последица на стрес или загриженост, и затоа јас многу ретко ја користам во лекување на депресија кај моите пациенти. Често им ја препорачувам на оние кои патат од стрес и загриженост но немаат депресија.

Билката лаванда се препорачува во случаи на губиток на апетитот, нервоза и несоница. Дневната доза изнесува од 3 до 5 грама.³² Некои од моите пациентки изјавија дека мирисот на лаванда во голема мера го поправа нивното расположение.

Билката маточина се препорачува во случаите на нервоза, несоница и проблеми со желудникот. Неговата доза изнесува од 8 до 10 грама дневно.³³

Билката валеријана може да помогне во случаи на нервоза, стрес и загриженост. Луѓето поретко се жалат на интестинални тегоби и алергија. Долготрајната употреба може да предизвика главоболки, немир и несоница. Дневната доза која се препорачува изнесува 15 грама.³⁴

Ако размислувате за било каква лековита билка или лек како средство за ублажување на симптомите на средно тежок (умерен) облик на депресија, јас ве молам да имате во предвид дека првото нешто со кое треба да се борите против депресијата секогаш треба да биде стилот на живот. Вие можете да го поттикнете вашиот организам да се бори со депресијата на природен начин, создавајќи сопствени лековити супстанци за поправање на расположението. Тоа може да се постигне со правилен начин на исхрана, физички вежби, умерено изложување на сонце, ефикасно управување со стресот и останати мерки во рамките на стилот на живот чија примена со себе не носи никаков ризик, а кои се накратко опишани во 4 и 5 поглавје. Овој навистина важен концепт накратко е прикажан во табела 8.

Во ова поглавје досега говоревме за лековитите билки, за нивната ефикасност, безбедност за употреба и сè поголемата популарност помеѓу пошироката популација. Сега ќе ги испитаме разните видови на лекови кои се издаваат со рецепт, а кои денес се употребуваат, начинот на кој делуваат, нивните позитивни и негативни страни.

Депресијата може да биде моќно и застрашувачко пореметување кое може да прерасне во потенцијално смртоносна болест. Сакам да нагласам дека интензивното лекување не треба да се одложува ниту кај еден кој пати од среден до тежок облик на депресија. Традиционалното интензивно лекување вклучува употреба на синтетички антидепресиви и специјално краткотрајно психолошко советување.^35,36,37 Кога се во прашање луѓе кои не реагираат на таков вид на лекување, некои лекари препорачуваат радикален вид на лекување како што е електроконвулзивната терапија (ЕКТ).^38,39 Во заклучокот на ова поглавје, ќе видете дека јас препорачувам подруг пристап.

Антидепресивите се произведуваат од голем број на различни хемиски состојки. Повеќето од нив, кога правилно ќе му се препишат на пациентот, се поефикасни во лекувањето на депресијата. Тие можат да бидат од помош и во случаите на панично пореметување, останати пореметувања поврзани со загриженост, пореметувања поврзани со исхраната и пореметувања поврзани со недостаток на внимание. Некои од нив се покажале поуспешни во лекување на некои видови на физичка болка.^40,41,42 Помагаат дури и во одвикнување од пушење ако пушачот сака да се откаже од цигарите. Некои понови антидепресиви се покажале како доста успешни во таа смисла.⁴³

Широкиот спектар на позитивно делување на антидепресивот во случај на вака голем број различни пореметувања не потекнува од физичката или од менталната поврзаност на тие пореметувања. Попрецизно кажано, антидепресивот одржува голем број на улоги кои овие хемиски супстанци ги одигруваат во нервниот систем на човекот.

И додека истражувањата покажуваат дека одредени лекови се поефикасни во борбата против депресијата, пациентите често ја прават онаа високоризична грешка и ја прекинуваат употребата на одреден лек ако веднаш не видат подобрување или ако искусат некои од неговите несакани реакции.

Пред да одговориме на ова прашање, би било навистина корисно ако накратко кажеме нешто за одредени активности кои се одвиваат внатре во мозокот. Општ преглед на механизмите на мозокот е прикажан во 1. Поглавје. Во внатрешноста на мозокот, хемиските супстанци наречени невротрансмитери праќаат електрични пораки преку аксонските синапси. Откриено е дека недостатокот на две супстанци-невротрансмитери, серотонин и норепинефрин, се поврзува со депресија. Недостатокот на уште два невротрансмитери, допамин и епинефрин исто така се поврзува со депресија. До недостаток може да дојде поради неколку причини како што се производството на недоволни количини на тие супстанци, нивното неправилно ослободување, забрзано разложување, забрзана апсорпција или оштетување на рецепторите (недоволен број на рецептори или блокирани рецептори) на невроните-приматели. При недостаток на невротрансмитери се оштетува механизмот за пренос на електрични сигнали, што доведува до појава на депресија.

Целта на антидепресивите е да го надополнат недостатокот на невротрансмитери зголемувајќи ги во нашиот организам залихите на една или повеќе од овие навистина важни хемиски супстанци во мозокот. Како што ќе видите од следните податоци, секој вид на лек го надополнува овој недостаток на различен начин.

Постојат три главни групи на синтетички антидепресиви кои лекарите обично ги препишуваат. Тие се наведени во табела 9.

Оваа класификација се заснова на хемиската структура како и на видот на ефектот кој овие хемиски супстанци го имаат врз мозокот. Секоја од овие три групи заслужува да биде подетално испитана, што подразбира објективно набљудување на некои препарати од вакви антидепресиви.

Трицикличните антидепресиви ги зголемуваат залихите на норепинефрин во мозокот. Во лековите за кои веројатно сте слушнале до сега, спаѓаат и Тофранил, Дезипрамин, Доксепин и Елавил.  Нивните вообичаени генерички називи се имипрамин и амитриптилин. Овие лекови имаат голем број на несакани ефекти, кои се наведени во табела 10.

Сува уста и поспаност се јавуваат кај повеќе лица кога ќе започнат со употреба на вакви лекови. Тоа е само една од причините зошто воглавно препишувам земање на овие лекови во вечерните часови пред спиење. Меѓутоа многу посериозно е тоа што земањето на трициклични антидепресиви може да претставува ризик фактор кога е во прашање неизлечлива болест на белите дробови наречена идиопатска белодробна фиброза. Истражувањата покажуваат дека со делувањето на овој фактор, ризикот од добивање на оваа болест се зголемува за два до пет пати, во зависност од тоа кој трицикличен антидепресив се зема.⁴⁴ Имипрамин се поврзува со најголем ризик (пет пати) од заболување од оваа болест која предизвикува краток здив и сува кашлица. Оние кои се одлучуваат да комбинираат пушење марихуана со земање на трициклични антидепресиви може да очекуваат делириум, забрзана работа на срцето и неспособност за разумно расудување.⁴⁵

Од 60-тите до 90-тите години на 20тиот век, трицикличните антидепресиви претставувале главен фармацефтски производ за лекување на тежок облик на депресија во САД.^46,47 Иако во повеќето случаи тие ги замениле  SSRI, едно неодамна завршено дваесетгодишно истражување покажало дека тие се исто толку ефикасни на краток временски период но дека имаат повеќе несакани ефекти од SSRI.⁴⁸ Трицикличните антидепресиви воглавно се користат како втора или трета опција, во случаите каде поновите антидепресиви не делуваат. Причината за тоа не е само поголемиот број на нивните несакани ефекти, туку и фактот дека можат да бидат смртоносни ако се земат во преголема доза.  Поради ова овој лек не треба да им се продава во големи дози на пациенти кои можe да имаат суицидни мисли.⁴⁹

Постојат докази дека во случаи на најсериозни болни (пр. хоспитализирани) кои патат од депресија, трицикличните антидепресиви можат да бидат поефикасни од SSRI.^50,51,52,53 Интересно е тоа што трицикличните антидепресиви се покажале како навистина ефикасни во одвикнување од пушење (во случајот на Нортриптилин)⁵⁴ и во лекување на синдромот на болка⁵⁵ како што е периферната неуропатија кај дијабетичарите. Другите две групи на антидепресиви не се покажале ефикасни во овие случаи.⁵⁶

Пациентите можат позитивно да реагираат на трицикличните антидепресиви уште во текот на првата седмица од земањето на лекот, но во случајот на хронична депресија може да бидат потребни повеќе од шест седмици за да се појави некоја видлива реакција.⁵⁷ Пациентите кои пред тоа не пателе од депресија можат да ја намалат дозата и во потполност да прекинат со земање на лекот по четири до девет месечно добро контролирање на болеста.⁵⁸ Кај овие видови на лекови вообичаено потешко се одвива одвикнувањето, поради можноста за појава на повеќе кризни симптоми.

Во инхибитори на моноамино оксидазата (IMAO) спаѓаат препарати како Parnate, Nardil и Marplan. Тие делуваат така што го подобруваат расположението зголемувајќи ја концентрацијата на серотонин и епинефрин во централниот нервен систем. Листата на непосакувани ефекти може да ја видете во табела 11.

IMAO воглавно се заменуваат со SSRI, иако состојбата на многу пациенти со тешка депресија кои не реагираат на трициклични антидепресиви се подобрува со употреба на IMAO.^60,61 Депресивните пациенти со невообичаени симптоми како што се предолго спиење, преголем внес на храна во текот на подолг временски период, пречувствителност на одбивање и напади на паника, може да ја подобрат својата состојба со користење на IMAO.^62,63,64 IMAO се исто така ефикасни во лекувањето на Паркинсонова болест во рана фаза и тоа во помали дози од оние кои можат успешно да излекуваат депресија.

Оние кои земаат IMAO треба да бидат предупредени. Во мозокот се присутни два типа на моноамин оксидаза – А и В. Тип А се наоѓа уште и во цревата и црниот дроб, каде делува така што ги метаболизира органските форми на амонијак, како тирамин, кои се присутни во намирниците како што се: сирење, јогурт, зрело и димено месо, вино, авокадо и кисела зелка.

Трите претходно споменати IMAO ја инхибираат и МАО-А и МАО-В без никаква селекција. Затоа од пресудно значење е да се земаат намирници кои не содржат тирамин, бидејќи МАО ќе ја спречи обработката на тирамин, што може да предизвика хипертензија опасна по животот, забрзан срцев ритам, епилептични напади, мозочен удар, кома или смрт.⁶⁵ IMAO selegilin е исклучок во таа смисла што, кога тој се дава во мали дози во случаи на Паркинсонова болест, селективно ги инхибира само МАО-Б, што значи дека во тој случај пациентите не мора да ги исфрлат од исхраната намирниците кои содржат тирамин.

Уште едно предупредување на крај- мешање на IMAO со лекот SIRS (SSRI) може да предизвика труење со серотонин, што пак може да предизвика хиперактивност на централниот нервен систем, делириум, напади па дури и смрт.⁶⁶

Селективните инхибитори на повторното превземање на серотонин (SSRI) претставуваат најнова главна група на антидепресиви. Тие го постигнуваат посакуваниот ефект така што селективно дозволуваат таложење на серотонинот во просторите помеѓу невроните на мозокот (синапсите) каде поверојатно е прво да се употреби отколку да се апсорбира. Неодамна се дошло до сознанието дека  SSRI негативно влијаат на новооткриениот премин во мозокот каде хемиските супстанци неуростероиди учествуваат во контролирање на загриженоста и депресијата.⁶⁷ Оваа група го вклучува популарниот лек Prozac (fluoxetine), кој е продаван во вредност од 1,5 милијарди долари во 1999 година, додека еден сличан лек Zoloft (sertraline),  е продаден во вредност од скоро 1 милијарда долари.⁶⁸ Сè повеќе се употребуваат Praxil (paroxetine) и Celexe (citalopram), најновите лекови од групата SSRI. Сега во продажба можат да се најдат и пакувања на еднонеделна доза од Prozac која е одобрена од страна на FDA.⁶⁹ Им се препорачува на пациентите кај кои симптомите на депресија влегле во стабилна фаза, но и понатаму бараат лекување за депресијата да не се појави повторно. Некои факти поврзани со SSRI се наведени во табела 12.

Денес најпопуларни антидепресиви се оние од групата на SSRI  поради помалиот број на несакани реакции, но сепак можат да предизвикаат несоница, агитација, главоболка, мачнина и дијареа.⁷⁰ Освен тоа, тие се многу помалку опасни од трицикличните антидепресиви во случај на земање на преголеми дози. Предноста на SSRI е во тоа што, за разлика од повеќето трициклични антидепресиви, не доведуваат до толкаво зголемување на телесната маса.⁷¹ Антидепресивите од групата SSRI успешно го лекуваат и опсесивно-компулсивното пореметување, некои типови на загриженост и панични пореметувања.

Од друга страна, една британска студија покажала дека оние кои земаат лекови од групата SSRI почесто се обидуваат да извршат самоубиство од пациентите кои пијат трициклични антидепресиви, но во случаи на земање на преголеми дози на антидепресиви, оние од групата на SSRI се помалку токсични.⁷² Повеќето пациенти се обидуваат да се убијат на некој друг начин, со оглед на тоа што само 17% од пациентите кои се обиделе да си го одземат животот, опфатени со оваа студија се обиделе тоа да го направат со земање на преголеми дози на антидепресиви.⁷³

Меѓутоа постојат сериозни споредни ефекти за кои треба да бидеме свесни, поради што мора да му кажете на својот доктор, кои останати лекови ги земате. Антидепресивите од групата SSRI не смеат да се земаат заедно со било кој друг вид на агенс за серотонин, како лековите од групата MAOI, бидејќи може да дојде до труење со серотонин.⁷⁴ Кога лековите од групата SSRI се комбинираат со други видови на лекови, може да дојде до нивни зголемени концентрации во крвта и до многу опасни последици.⁷⁵ Како што е тоа случај со скоро сите останати антидепресиви, лековите од групата SSRI можат да предизвикаат манија кај лицата склони кон биполарно пореметување.

Една неодамна објавена студија предупредува на трипати зголемениот ризик од крварење на горните делови на гастро-интестиналниот тракт во текот на земање на SSRI. Кога SSRI се земаат заедно со антипиретици, тој ризик уште повеќе се зголемува.⁷⁶ Она што е уште посериозно, Британската управа за контрола на лекови, бара во информативната брошура која им се дава на пациентите кои ги земаат овие лекови да стои и предупредување за самоубиство. Студиите покажуваат дека мислите за самоубиство и таквите облици на однесување се зачестени особено во раните стадиуми на лекувањето.⁷⁷ Тоа не се случува поради засилување на депресијата, туку поради засилување на импулсивноста – уште еден несакан спореден ефект на антидепресивите од групата SSRI. Уште еден загрижувачки спореден ефект кај овие групи на лекови, поврзан за менталната состојба на пациентот, претставува и ставот „баш ми е гајле“. Тој ефект може да се појави дури и кога на личноста навистина треба да и биде грижа за одредно нешто. Некои од моите пациенти кои земаат лекови од групата SSRI велат дека не можеле да плачат на погреб на некоја блиска и важна личност затоа што го немале она чувство на длабока тага предизвикана од смртниот случај. Чудни, живописни соништа исто така спаѓаат во можни споредни ефекти на SSRI.

Предмет на големи клинички студии биле уште две негативни појави поврзани за оваа група на антидепресиви-синдром на сексуална дисфункција и повлекување во себе. Иако депресијата сама по себе може да го намали либидото (сексуалниот нагон) и да ѝ пречи на сексуалната активност, јасно е утврдено дека лековите од групата SSRI можат да предизвикаат сексуална дисфункција и кај мажите и кај жените независно од начинот на кој се лекуваат.^78,79,80,81 Во најчестите проблеми, кои можат да се јават кај повеќе од половина возрасни лица кои земаат антидепресиви од групата SSRI, спаѓаат и одложена или реверзна ејакулација кај мажите и отсуство или одложен оргазам кај жените.

Иако ги препишувам сите лекови од групата на SSRI, генерално гледано најмногу го сакам Celexa, бидејќи увидов дека има помалку споредни несакани ефекти и дека може да се зема со повеќето лекови кои се издаваат на лекарски рецепт и дека е барем исто толку ефикасен како и останатите лекови од таа група. Кога пациентот е депресивен и изразено анксиозен, јас вообичаено препишувам Paxil.

Wellburitin (bupropion) по својот состав е сроден со амфетаминот и со покажал како многу ефикасен во лекување на тежок облик на депресија. Тој ја блокира реапсорпцијата на допаминот и норепинефринот и се смета за адекватно решение во случаи кога SIRS не делуваат или пациентот не ги поднесува.⁸² За разлика од некои антидепресиви, не изразува седација и може да ја зголеми способноста на организмот да остане буден. Лицата кои го земаат овој лек, а решиле да го остават пушењето имаат повеќе успех во тоа.⁸³ Bupropion во форма на Zyban поради ваквиот свој ефект особено се препорачува за пушачи. Bupropion е ефикасен и во лекување на деца и возрасни кои боледуваат од хиперактивен синдром проследен со недостаток на внимание (ADHD).⁸⁴

Bupropion, меѓутоа не треба да се применува кај пациенти кои патат од анорексија нервоза или булимија или кај оние кои имаат зголемен ризик од епилепсија. Добро „се согласува“ со сите лекови, освен што не е компатибилен со лековите од групата IMAO. Уште една негова предност е во тоа што за разлика од SSRI и трицикличните антидепресиви, не се поврзува со сексуална дисфункција. Некои мои пациенти ми рекоа дека овој лек всушност им ја подобрил сексуалната функција. Освен тоа, bupropion за разлика од SSRI и од трицикличните антидепресиви често се поврзува со губиток наместо со зголемување на телесната маса.⁸⁵

Несаканите споредни ефекти се појавуваат кога овој лек се зема во големи дози, а во нив спаѓаат: возбуденост (агитација), немир, несоница и загриженост. Уште еден можен несакан ефект е пад на крвниот притисок при станување од лежечка или седечка положба, што може да се поврзи со вртоглавица во стоечка положба или вообичаена вртоглавица. Открив дека овие несакани ефекти поретко се јавуваат кога во почетокот препишувам помала доза – 100мг два пати на ден, а потоа во четвртиот ден зголемувам на 100мг три пати дневно. По две до четири седмици ја зголемувам дозата на 150мг три пати на ден ако тоа е потребно.

Уште еден лек во новата група на антидепресиви е ребоксетин (reboxetine) и спаѓа во селективни инхибитори на реапсорпција на норадреналин (SNRI). Две студии објавени под покровителство на Американското здружение на психијатри (American Psychiatric Association) покажале дека пациентите кои го земале овој лек имале многу помалку симптоми отколку оние кои пиеле лекови од групата на SSRI, но имале повеќе несакани споредни ефекти поради што повеќето од нив престанале со земање на лекот.^86,87 Се чини дека уште еден SNRI, венлафаксин (Effexor), е еднакво ефикасен како и трицикличните антидепресиви, но со помалку споредни ефекти отколку SSRI.

Тразодон (Desyrel) не само што ја инхибира реапсорпцијата на серотонин, туку и преку нуспродукти кои ги произведува црниот дроб во текот на метаболизирањето на тразодон исто така го стимулира делувањето на самиот серотонин. Тој, меѓутоа, предизвикува изразена седација и воглавно може да се зема пред спиење. Освен тоа, тој може да предизвика и мачнина и пад на крвниот притисок при стоечка положба. Кај еден од 6000 мажи, може да предизвика неприродно долга и болна ерекција која дури може и да оневозможи доволен доток на крв во пенисот.⁸⁸

Во обид да се намали бројот на непосакувани споредни ефекти на тразодон, стручњаците формулирале нов лек, нефазодон (Serozone).⁸⁹ Nefazodon исто така ја инхибира реапсорпцијата на серотонин, но исто така блокира и еден рецептор во мозокот сроден на рецепторот за серотонин (а се вика 5-хидрокситриптамин-2 рецептор). Предизивикува седација во помала мера отколку тразодон и помалку е ризичен кога се во прашање болните ерекции кај мажите.

Еден релативно нов антидепресив, миртазапин (Remeron), ја поттикнува и невротрансмисијата на норепинефрин и серотонин, и тоа на прилично единствен начин. Тој блокира еден специфичен рецептор (наречен  пресинаптички α2 – адренергички ауторецептор) кој предизвикува зголемено лачење на серотонин. Бидејќи ова е единствен механизам, профилот на несакани споредни ефекти на миртазапин е исто така единствен. Пациентите, во 50% од случаите, се жалат од поспаност.^90,91

Останатите изразени несакани ефекти се зголемен апетит и зголемување на телесната маса. За среќа, несаканите споредни ефекти карактеристични за лековите од групата SSRI, како мачнина, дијареа и сексуална дисфункција, не се чести при употребата на миртазапин. Јас го препишувам миртазапинот кај пациенти кои патат од несоница и анорексија, и го препишувам еднаш дневно пред спиење.

Покрај сите методи на лекување, кај 30% од пациентите кои патат од тежок облик на депресија првобитно препишаниот лек не води до подобрување.⁹² Што прават докторите кога лекот на делува? Терапијата вообичаено трае од четири до шест седмици, а ако не дојде до подобрување, се применува друг лек, а би требало и повторно да се испитаат можните причини за појавата на депресија. За жал, многу лекари во оваа фаза на лекување воглавно препишуваат само некој друг лек или можеби ги упатуваат пациентите кај психолог ако тоа сеуште не е направено. Тие често не се ниту свесни дека на располагање им стојат прекрасни методи за лекување на депресијата со исхраната и со стилот на живот, па поради тоа и не ги применуваат.

Во мојата лекарска пракса, помалку од 15% од моите депресивни пациенти не реагираат на првобитно препишаната терапија. Таа терапија вклучува промени во исхраната и стилот на живот како и употреба на лекови во случаи на средно тежок и тежок облик на депресија. Кога некој пациент не реагира ниту на оваа терапија – а такви пациенти има навистина малку, тогаш јас ја барам причината за депресија која можеби не сме ја детектирале во текот на проценката. Тоа може да бидат некои невообичаени причини како недостаток на витамин Б₁₂, инфекции или труење со жива.

Ако не е откриена ниту една друга причина, а терапијата со исхрана и стил на живот се чини складна за дадениот пациент, јас често пробувам со некоја друга класа на лекови. Друга опција би била максимално да ја зголемам дозата на антидепресиви кои пациентот моментално ги зема или да препишам друг лек од истата класа бидејќи не е ништо невообичаено да некој друг лек од истата класа во тој случај делува.⁹³ Тажен е фактот што всушност не постои ниедно истражување кое покажува како на логичен начин да се одреди видот на лек кој во дадена ситуација ќе делува.⁹⁴

Во ситуациите кога лекот не е потполно туку само делумно ефикасен во првата фаза можеби е најдобро да се замени тој антидепресив со некој друг лек, како што се литиум или бупропион. Можеби тоа би било подобро отколку да се проба со некој друг антидепресив, бидејќи во тој случај може многу побрзо да дојде до подобрување отколку кога пациентот би престанал со земање на еден лек и би започнал со пиење на други лекови.

Детални објавени студии и клиничката пракса покажале дека литиумот е навистина ефикасен.⁹⁵ Вообичаените дози на овој лек се движат од 600 до 800мг на ден. Кога пациентот ќе започне со земање литиум, шансите дека и понатаму ќе остане депресивен се намалуваат за 56% до 96%.⁹⁶

Комбинацијата на литиум и антидепресиви не е особено штетна, но можната штетност е поизразена кај постари лица.⁹⁷ Спротивно на неговата ефикасност, литиумот со тек на време станува се помалку популарен, веројатно затоа што нивото на литиум во крвта мора редовно да се проверува за да не дојде до труење.

Bupropion (велбутрин), за кој претходно зборувавме, исто така може да се додаде на лекови од групата SSRI. Освен тоа што го засилува дејството на SSRI, тој може и да ги ублажи нивните несакани ефекти како сексуална дисфункција и апатија. Кога бупропион се користи во комбинација со SSRI, неговата концентрација во крвта мора редовно да се контролира за да не би дошло до труење.

На крај последното решение кое вообичаено се применува кај пациенти со тешка депресија е шок-терапијата. За жал, таа се поврзува со одредено губење на памтењето кај пациентот. Некои стручњаци сметаат дека овој вид на терапија денес е доволно безбеден за да се користи и во почетната фаза на лекување наместо само на крајот кога ќе се увиди дека ништо друго не помага. Јас ја применував само како последно решение и тоа само еднаш во последните 15 години. Откога започнав да ја применувам терапијата со посебен начин на исхрана и стил на живот опишани во 4, 5 и 9-то поглавје, немав потреба да праќам ниеден од моите пациенти на шок-терапија. Овој начин на лекување ќе биде подетално опишан во 9-то поглавје.

Во остатокот на ова поглавје се зборува за некои специфични групи на пациенти кои бараат посебен вид на терапија.

Кога кај некој пациент ќе воспоставам дијагноза-депресија, морам внимателно да проценам дали присуството на некои други ментални или физички болести би можело да го искомплицира лекувањето на депресијата. Секогаш прво треба да се насочиме кон лекување на најтешката болест, но кога пациентот боледува и од депресија, нејзиното лекување не треба да се занемари.

Навистина е важно точно да се одредени видот на терапија и времето на нејзината примена, водејќи сметка за тоа да не дојде до негативни интеракции помеѓу различни видови на лекови. Пациентите кои боледуваат од повеќе ментални пореметувања веројатно ќе мора почесто да го посетуваат својот лекар и да купуваат лекови.^98,99 Меѓутоа, ако се придржуваат кон препишаната терапија, трошоците за нивното лекување на крај сепак ќе се намалат.^100,101

Кога пациентот истовремено боледува и од депресија и од некоја друга болест, во некои случаи особено вниманите треба да се обрне на тоа како неговиот организам реагира на дадените лекови. На пример, пациентот кој пати од болест на бубрезите или црниот дроб често пати и од депресија. Треба строго да се води сметка за тоа дали заболениот орган може да поднесе антидепресиви или лекови за стабилизирање на расположението. Заболениот црн дроб или бубрези може да не бидат во состојба да преработат одредени антидепресиви, така што доаѓа до акумулирање на лекот во организмот или негово исфрлање без претходно метаболизирање.^102,103,104 Антибиотиците¹⁰⁵ или стероидите¹⁰⁶ со кои се лекува одредено физичко заболување  можат да предизвикаат пречки во менталниот систем и да го искомплицираат неговото лекување поради негативни интеракции на антидепресивите со останатите лекови.

Во текот на бременоста, жената мора строго да води сметка за тоа што внесува во својот дигестивен тракт. Ова особено важи за оние жени кои земаат некои лекови без разлика дали се билни или синтетички лекови. Во соработка со својот лекар, жената во текот на бременоста треба да го избегнува секој лек кој не е неопходен. Кога кај трудница ќе се јави депресија, таа прво треба да се обиди со психолошко советување, и со примена на соодветен начин на исхрана и начин на живот. Лековите треба да се користат само ако првичното лекување не успее, но и тогаш лековите треба да се употребуваат исклучително внимателно.

Често се случува жените кои некогаш боледувале од тежок облик на депресија да престанат да земаат лекови кога ќе останат бремени, и тогаш повторно запаѓаат во депресија. Половината од нив повторно започнуваат да земаат лекови во текот на бременоста поради повторна појава на симптомите.¹⁰⁷

Од етичка гледна точка не е можно, случајно да се изберат неколку трудници и на нивните фетуси да им се спроведе истражување за влијанието на лековите. Најголем број на податоци на оваа тема потекнуваат од искуствата на трудниците. Тие искуства покажуваат дека многу антидепресиви се релативно безбедни за трудниците и за развојот на плодот. Можното позитивно и негативно дејство на сите расположливи методи на лекување во текот и по бременоста мора да се разгледа за секоја жена посебно, бидејќи универзални правила не постојат.^108,109,110

Јасно е дека трудницата понекогаш мора да зема лекови за симптомите кои ѝ се јавуваат, но важно е да се знае и дека SSRI се изгледа безбедни за фетусот, и дека трицикличните антидепресиви нортриптилин и дезипрамин предизвикуваат помал број на негативни ефекти отколку останатите трициклични антидепресиви. Сепак и при нивната употреба нивото на лекот во крвната плазма треба да се контролира еднаш во три месеци. Лековите од групата MAOI треба во потполност да се избегнуваат. Она што е најважно е дека без разлика на тоа кој лек е во прашање, секогаш треба да се зема најмалата можна доза која има ефект.¹¹²

Мерките на претпазливост што трудниците кои земаат антидепресиви треба да ги превземат се наведени во табела 13.

Жената може да западне во депресија и по породувањето. Иако таканаречената „бебе тага“ е вообичаена појава по породувањето, вистинската постпородилна депресија претставува сериозно ментално пореметување кое бара интервенција.¹¹³ Едно контролирано набљудување покажало дека бихејвиоралната терапија е исто толку ефикасна во лекувањето на постпородилна депресија како и ограничената употреба на лекови.¹¹⁴

Како што се зголемува просечната старост на населението во САД, се зголемува и бројот на случаи на депресија помеѓу постарите лица која бара посебно внимание и метод на лекување. Староста носи нови и различни стресови од досегашните во нашиот живот. Губитокот на важни лица и новите непознати ситуации во животот го зголемуваат ризикот од појава на симптоми на депресија.

Депресијата не треба кај нас да создава чувство на страв и непријатност. Современиот начин на лекување на геријатриската депресија е безбеден и ефикасен. Со лековите кои се достапни денес и когнитивно-бихејвиоралната терапија, најмалку 70-80% од постарите пациенти кои патат од полесен „повратен“ облик на депресија позитивно реагираат на редовната терапија.^115,116 Да ги погледнеме методите на лекување на депресија кај постарите лица.

Изгледа дека, воглавно постарите пациенти подобро реагираат на трицикличните антидепресиви отколку на лековите од групата SSRI. Меѓутоа, полесните споредни ефекти на SSRI често го подобруваат квалитетот на живот во текот на терапијата.^117,118 Уникатните стресови и губитоци во животот на постарите лица често се сметаат за причинители на поблагите симптоми на депресија, но кога ќе се јави потежок облик на депресија, лекувањето е неопходно и во голем број на случаи е и успешно. Во една студија, комбинацијата на нортриптилин и бихејвиорална терапија дала стапка на повлекување на болеста од 69% кај постарите пациенти кои боледуваат од тежок облик на депресија.¹¹⁹

Кај постарите пациенти, епизодите на депресија можат потполно да го онеспособат лицето и дури можат да предизвикаат и смрт. Во нивните случаи, баш како и кога во прашање се помлади пациенти, лекувањето на депресијата треба да трае најмалку четири до шест месеци. Стандардната долготрајна терапија со лекови е делотворна кај постарите пациенти баш како и кај оние во средна возраст.^120,121,122

Покомплицираните случаи на геријатриска депресија се лекуваат многу потешко. Депресијата предизвикана од недоволен доток на крв во одредени делови од мозокот не може да се лекува само со антидепресиви, туку бара малку поагресивен пристап. И во овој случај се смета дека шок-терапијата, може да спаси живот кај постарите пациенти, а кај оние кои патат од тешка депресија го намалува ризикот од смртен исход.¹²³

Во неколку студии, употребата на антидепресиви помеѓу оние кои живеат во стречки домови се поврзува со зголемениот број на падови и фрактури на колкот.^124,125,126 Она што изненадува е дека лековите од групата SSRI кои вообичаено имаат помалку несакани споредни ефекти не биле поуспешни од трицикличните антидепресиви во спречување на појавата на овие компликации.¹²⁷ Сеуште не е познато како поновите антидепресиви влијаат на овие високоризични несакани ефекти.

Во 90-тите години на 20-тиот век, при рутински лекарски прегледи, забележана е зголемена употреба на еден или комбинација на антидепресиви помеѓу децата и адолесцентите.^128,129 Во истиот период, SSRI ги заменија трицикличните антидепресиви како лекови на избор во лекување на тежок облик на депресија и меѓу младите и меѓу постарите пациенти. Лекарите, на младите лица им препишувале повеќе од милион рецепти за вакви лекови на годишно ниво, со што овие лекови го завземаа второто место на листата на лекови кои влијаат на мозокот веднаш по стимулансите.¹³⁰

Податоците добиени по пат на контролирани испитувања ја потврдуваат ефикасноста на другите SSRI во лекување на депресивни деца и адолесценти, вклучувајќи флуоксетин, серталин и пароксетин.^{131,132,133,134} Една студија покажала дека кај 40% од децата и адолесцентите на кои состојбата им се подобрувала со земање на SSRI, депресијата се враќала во многу тежок облик по само една година.¹³⁵ Овој податок уште еднаш го истакнува тоа колку е важно да се пронајде вистинската причина за депресија кај децата и да се насочиме  кон промени во начинот на исхрана и животот воопшто, кои можат трајно да ја подобрат состојбата.

Кога ќе се откријат причините за депресија, веднаш треба да се започне со внес на соодветна промена во начинот на исхрана и животот воопшто. Препишувањето на синтетички лекови „купува време“, односно ѝ дава на личноста доволно време за да го промени својот стил на живот. Тие промени треба да се воведуваат постепено, како што детално ќе биде опишано во 10. Поглавје. Кога пациентот ќе го примени се она што ќе му го предложам, јас вообичаено чекам уште четири седмици пред да му кажам да престане да ги зема лековите. Овој метод им дава доволно време на промените, да станат составен дел од животот и позитивно да влијаат на мозокот.

Процесот на одвикнување обично започнува помеѓу четвртиот и шестиот месец од почетокот на земање на антидепресиви, додека кај лица на кои не им било лесно да внесат промени во својот начин на живот процесот на одвикнување би требало да започне дури по една година од почетокот на терапијата. За среќа, многу е полесно и побезбедно да се одвикнете од повеќето антидепресиви отколку од лековите против загриженост. Во текот на одвикнување од SSRI и трициклични антидепресиви нема симптоми карактеристични при одвикнување од наркотици, амфетамин, алкохол или никотин.

Симптомите на одвикнување почесто се јавуваат кај пациенти кои лековите ги земале подолго време и во поголеми дози. За жал, некои пациенти сами одлучуваат нагло да го прекинат земањето на лекови пред да се посоветуваат со својот лекар. Тоа вообичаено се случува кога пациентот веќе не сака да ги трпи несаканите споредни ефекти од лекот, или кога се појавуваат навистина сериозни несакани ефекти или некоја друга болест, како срцев напад или пореметување на срцевиот ритам, кога доаѓа до бременост или кога лекарот ќе му препише на пациентот нов лек кој не е добар во комбинација со веќе постоечките лекови. Кога лекот не дава резултати по еден месец, пациентот често паѓа во искушение нагло да престане со употребата на лекот без никаква претходна подготовка.

Денес постојат голем број на извештаи за симптомите на одвикнување (кои во медицинската литература често се споменуваат како „реакции на прекинување“ (discontinuation reactions) на употреба на трициклични антидепресиви, SSRI и други антидепресиви како ефексор (венлафаксин). Симптомите на одвикнување се јавуваат  кај 30-50% од пациентите кои нагло престануваат со употреба на трициклични антидепресиви кои ги употребувале во големи дози.^136,137 Некои лекови од групата SSRI предизвикуваат симптоми на одвикнување, а некои не. Една студија која опфатила 242 пациенти била нагло прекината по пет до осум дека во текот на кои на пациентите им била давана плацебо замена за да се замаскира наглиот прекин на земање на лекови од групата SSRI. Пациентот и лекарот биле „заслепени“ односно не знаеле дали и кога ќе биде воведен плацебо. Симптомите на одвикнување се појавувале во рок од 24 до 72 часа и тоа најмногу кај пациенти кои земале Paksil (66%) и Zoloft (60%). Само 14% од пациентите кои земале Prozac имале симптоми на одвикнување. Бидејќи Prozac и неговите активни споредни продукти кои ги создава црниот дроб траат со недели, осмонеделниот прекин не мора да предизвика симптоми на повлекување. Меѓутоа по едномесечно прекинување, веројатноста за појава на симптоми на повлекување може да биде поголема.¹³⁹

Најубавата причина за прекинување со земање на антидепресиви е кога депресијата ќе се излекува со начин на исхрана и живот, така што лековите престануваат да бидат неопходни. Во такви случаи, јас ретко им советувам на пациентите нагло прекинување на употребата на лекот. Прво постепено ја намалувам дозата додека не дојдеме до онаа најмала доза која може да делува, за што вообичаено се потребни околу две седмици. Тогаш ги советувам пациентите секој втор ден да прескокнуваат по една доза и на крај доаѓаме до тоа, пред во потполност да го исфрлиме лекот од употреба, пациентот да ја зема најмалата делотворна доза само два пати неделно, но секако постојат многу варијации. Колку е поголема дозата толку и периодот на одвикнување ќе трае подолго, а колку побројни и поизразени се симптомите на одвикнување толку и процесот ќе биде поспор. Ако пациентот навистина ги применил сите совети за здравиот начин на живот и се придржува кон упатствата за постепено намалување на дозата, симптомите на одвикнување нема да се јавуваат често. Всушност увидов дека поголемиот дел од овие пациенти всушност се чувстуваат многу подобро кога ќе престанат со земање на лек затоа што веќе не мора да ги чувствуваат нивните несакани дејства  и на менталното и на физичкото здравје. Ако симптомите на одвикнување сепак се појават, тоа вообичаено се случува во првите 48 часа од намалувањето на дозата или од потполното престанување со земање на лекот. Кога лекот целосно ќе се исфрли, симптомите на одвикнување обично поминуваат во рок од две седмици, но кај некои пациенти траеа и цел месец.¹⁴⁰

Во табела 14 се прикажани можните симптоми на одвикнување од лекови од групата на SSRI.^141,142,143 Сериозни последици вообичаено се јавуваат кога пациентот кој зема големи дози нагло ќе престане со употреба на лекот без консултација со лекар.

Табела 15 ги прикажува можните симптоми на одвикнување од трицикличните антидепресиви.^144,145

Многу е полесно да се одвикнете од SSRI и од трицикличните антидепресиви отколку од лековите од групата IMAO. Всушност, одвикнувањето од овие лекови е толку мачно и напорно што се поврзува со одвикнување од опијати и амфетамин. Одвикнувањето секако е можно, но не без пропратни симптоми кои понекогаш може да бидат многу изразени. Затоа ретко ги препишувам овие лекови. Најчестите симптоми на одвикнување од MAOI се наведени во табела 16.¹⁴⁶

Симптомите на одвикнување (понекогаш навистина изразени) исто така се јавуваат и кај пациенти кои престанале со употреба на ефексор (венлафаксин). Во овие симптоми спаѓаат: главоболка, вртоглавица, мачнина, дијареа и доживување слично на шок.^147,148 Изгледа дека некои антидепресиви, како што е вебуртин (bupropion), не се поврзуваат со негативни симптоми при нагло прекинување на употребата на лекот. Целта е лекот да се зема како привремено средство додека не се уведат трајни промени во начинот на живот кои ќе ја излекуваат болеста.

Една студија која испитувала 1001 пациенти кои земаат антидепресиви покажала дека 25% од нив не сметаат дека лековите позитивно влијаеле на нивниот живот. Околу 47% од нив се жалеле на несаканите споредни ефекти,  55% од оние кои ги почувствувале несаканите ефекти престанале да ги земаат лековите, а 17% почнале да прескокнуваат по една или повеќе дози.

Уште едно истражување кое се извршило врз околу 1400 различни пациенти кои веќе подолго време земале антидепресиви покажало дека скоро две третини од нив воопшто не биле задоволни со својата терапија. Тоа не значи дека нивната состојба ниту малку не се подобрила при земањето на лекот, туку дека не се подобрила толку колку што тие очекувале. Помеѓу 70 и 80% од пациентите кои земале антидепресиви кажале дека депресијата и понатаму продолжила негативно да се одразува врз нивниот друштвен и семеен живот и нивната ефективност на работа.

За жал, лековите не се семоќни во борбата против депресијата. Точно е дека расположението кај околу 70% од пациентите ќе се поправи со употребата на лекот, додека мал број од нив ќе доживеат привидно „излекување“ во текот на земањето на лекот. За жал, ако веднаш не се започне со барање на причините и не се воведат позитивни промени во животот, или депресијата нема да биде излечена на вистински начин или пациентот најверојатно повторно ќе западне во депресија.

Во ова поглавје изнесов многу податоци за лековите кои би требало да се разгледаат во перспектива. Многу е важно да запамтите дека без обзир на тоа колку овие лекови може да бидат ефикасни, тие имаат многу несакани споредни ефекти, од кои некои можат сериозно да го загрозат вашето здравје. Ако заедно со лекот сте ја добила и листата со податоци за лекот, сигурно сте виделе дека несаканите ефекти заземаат скоро цела страница од листата.

Ако сметате дека пилулата е најдобро решение за брзо лекување тогаш сакам да ви кажам дека тоа е голема замка во која многумина лесно запаѓаат. Додека лекот може да ги отстрани симптомите на одредена болест во случајот на депресијата тој всушност не го решава проблемот и често предизвикува цела низа на несакани споредни ефекти. Многу е важно да ја откриете вистинската причина за проблемите и да ја лекувате болеста на начин кој носи трајни резултати.

Сепак, лековите имаат свое место во лекувањето на депресијата ако не се користат како крајно решение. Лековите треба да се користат во случаи на умерена и тешка депресија, а целта на лекарот и пациентите би требала да биде потполно прекинување со земањето на лекот во рок од шест месеци или најдолго една година во повеќето случаи.

Кога ја следите стапката на враќање на депресијата кај пациентите кои користат антидепресиви, нема да добиете баш охрабрувачка слика. Кај 77% од оние кои престанале да земаат лек, по три месеци повторно се соочиле со депресија, во следните две години.¹⁵⁰ Според едно друго истражување, 40% од пациентите повторно западнале во депресија во наредната година. Дури и кај оние кои земаат лекови, стапката на повторното запаѓање во депресија се движи помеѓу 20 и 40%.

Краток преглед на главните точки на ова поглавје е прикажан во табела 17.

Колку и да ви звучат нејасно овие факти, сакам да знаете дека постои добра вест! Ако вие и вашиот лекар ги прифатите стандардите накратко претставени во ова поглавје и стандардите за начин на живот опишани во преостанатиот дел на книгата, стапката на враќање на депресивните епизоди се намалува за околу 10%. Решението е во тоа да целиот организам се врати во првобитната рамнотежа која Бог ја наменил за човекот, правилниот начин на исхрана и стил на живот, и што е најважно, ја препорачувам и Неговта Реч-Библијата, и доверба во Неговото водство.

1 Gyllenhaal C, Merritt SL, et al. Efficacy and safety of herbal stimulants and sedatives in sleep disorders. Sleep Med Rev June 2000;4(3):229-251.
2 Gaster B, Holroyd J. St. John’s wort for depression: A systematic review. Arch Intern Med 2000 Jan;160(2):152-156.
3 Gaster B, Holroyd J. St. John’s wort for depression: A systematic review. Arch Intern Med 2000 Jan;160(2):152-156.
4 Meier B, Liske E, Rosinus V. Efficacy and safety of St. John’s wort whole extract in patients with depressive symptomatology of different degrees. Forsch Kompli men-tarmed 1997 April;4(2):87-93.
5 Vorbach EU, Arnoldt KH, Wolpert E. St John’s wort: a potential therapy for elderly depressed patients? Drugs Aging. 2000 Mar;16(3):189-197.
6 Schrader E, et al. Hypericum treatment of mild-moderate depression in a placebo-controlled study. A prospective, double-blind, random-ized, placebo-controlled, multicentre study. Human Psychopharmacology 1998;13:163-169.
7 Harrer G, et al. Comparison of equivalence between the St. John’s wort extract LoHyp-57 and fluoxetine. Arzneimittelforschung 1999 Apr; 49(4):289-296.
8 Philipp M, et al. Hypericum extract versus imipramine or placebo in patients with moderate depression: Randomised multicentre study of treatment for eight weeks. Br Med J 1999;319:1534-1539.
9 Shelton RC, et al. Effectiveness of St. John’s wort in major depression: A randomized controlled trial. JAMA 2001 Apr 18; 285 (15): 1978-86.
10 Lieberman S. Nutriceutical review of St. John’s wort (Hypericum perforatum) for the treatment of depression. J Women’s Health 1998;7:177-182.
11 Miller AL. St. John’s wort (Hypericum perforatum): clinical effects on depression and other conditions. Altern Med Rev 1998;3:18-26.
12 Doraiswamy M. Public Health Nutr 2001;3:18-26.
13 Piscitelli SC, Burstein AH, et al. Indinavir concentrations and St John’s wort. Lancet 2000;355(9203):547-548.
14 Schardt D. St. John’s Worts and all. Nutrition Action Healthletter 2000 Sep;27(7):7-9.
15 Food and Drug Administration.
16 Mason PF, Morris VA, Balcezak, TJ. Serotonin syndrome, presentation of 2 cases and review of the literature. Medicine July 2000;79(4).
17 Gaster B. S-adenosylmethionine (SAMe) for treatment of depression. Alternative Med Alert 1999 Dec;2(12):133-135.
18 Rosenbaum JF, Fava M, et al. The antidepressant potential of oral S-adenosyl-l-methionine. Acta Psychiatr Scand 1990 May;81(5):432-436.
19 Bressa GM. S-adenosyl-l-methionine (SAMe) as antidepressant: Meta-analysis of clinical studies. Acta Neurol Scand Suppl 1994;154(3):7-14.
20 Eikelboom JW, et al. Homocysteine and cardiovascular disease: A critical review of the epidemiologic evidence. Ann Intern Med 1999 Sep 7;131(5):363-375.
21 Kagan BL, et al. Oral S-adenosylmethionine in depression: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Am J Psychiatry 1990 May;147(5):591-595.
22 Schardt D. SAMe SO-SO. Nutrition Action Healthletter. 2001 March;28(2):10.
23 Schardt D. SAMe SO-SO. Nutrition Action Healthletter. 2001 March;28(2):11.
24 Klepser T, Nisly N 5-Hydroxytryptophan (5-HTP) for treatment of depression. Alternative Med Alert 2000 Nov;3(11):123.
25 Klepser T, Nisly N 5-Hydroxytryptophan (5-HTP) for treatment of depression. Alternative Med Alert 2000 Nov;3(11):122,123.
26 Klepser T, Nisly N 5-Hydroxytryptophan (5-HTP) for treatment of depression. Alternative Med Alert 2000 Nov;3(11):123.
27 Physicians’ Desk Reference for Herbal Medicines, First Edition;1998:961-963.
28 Physicians’ Desk Reference for Herbal Medicines, First Edition; 1998:1171-1173.
29 Physicians’ Desk Reference for Herbal Medicines, First Edition;1998:871-873.
30 Physicians’ Desk Reference for Herbal Medicines, First Edition; 1998:1043-1045.
31 Physicians’ Desk Reference for Herbal Medicines, First Edition; 1998:1043.
32 Physicians’ Desk Reference for Herbal Medicines, First Edition;1998:929-930.
33 Physicians’ Desk Reference for Herbal Medicines, First Edition;1998:967-969.
34 Physicians’ Desk Reference for Herbal Medicines, First Edi-tion; 1998:1204-1207.
35 Elkin I, Shea MT, Watkins JT, et al. National Institute of Mental Health Treatment of Depression Collaborative Research Program: general effectiveness of treatment. Arch Gen Psychiatry 1989;46:971.
36 Practice guideline for major depressive disorder in adults. Am J Psychiatry 1993;150(suppl):1.
37 Schulberg HC, Katon W, Simon GE, et al. Treating major depression in primary care practice: an update of the Agency for Health Care Policy and Research practice guidelines. Arch Gen Psychiatry 1998;55:1121.
38 Practice guideline for major depressive disorder in adults. Am J Psychiatry 1993;150(suppl):1.
39 Potter WZ, Rudorfer MV, Manji HK. The pharmacolo gictreatment of depression. N Engl J Med 1991;325:633.
40 Potter WZ, Rudorfer MV, Manji HK. The pharmacologic treatment of depression. N Engl J Med 1991;325:633.
41 Rudorfer MV, Potter WZ. Antidepressants: A comparative review of the clinical pharmacology and therapeutic use of the ‘newer’ versus the ‘older’ drugs. Drugs 1989;37:713.
42 Potter WZ, Manji HK, Rudorfer MV. Tricyclics and tetra-cyclics. Text-book of Psychopharmacology, 2nd ed. Schatzberg AF, Nemeroff CB, Eds. American Psychiatric Press, Washington, DC, 1998, p 199.
43 Glassman AH. Psychiatry and cigarettes. Arch Gen Psychiatry 1998;55:692.
44 Hubbard R. Exposure to commonly prescribed drugs and the etiology of cryptogenic fibrosing alveolitis: a case control study. Am J Respiratory and Critical Care Med 1998;157(3 Pt 1):743-747.
45 Wilens TE, Biederman J, Spencer TJ. Case study: Adverse effects of smoking marijuana while receiving tricyclic antidepressants. J AM Acad Child Adolesc Psychiatry 1996;36(1):45-48.
46 Potter WZ, Rudorfer MV, Manji HK. The pharmacologic treatment of depression. N Engl J Med 1991;325:633.
47 Rudorfer MV, Potter WZ. Antidepressants: A comparative review of the clinical pharmacology and therapeutic use of the ‘newer’ versus the ‘older’ drugs. Drugs 1989;37:713.
48 Mulrow CD, Williams JW Jr, Trivedi M, et al. Treatment of depres-sion: Newer pharmacotherapies. Evidence-based Practice Center/University of Texas Health Science Center at San Antonio, Agency for Health Care Policy and Research, Evidence Report/Technology Assessment No 7, 1999. Psychopharmacol Bull (in press).
49 Schatzberg AF. Antidepressant effectiveness in severe depression and melancholia. J Clin Psychiatry 1999; 60 (suppl 4):14.
50 Schatzberg AF. Antidepressant effectiveness in severe depression and melancholia. J Clin Psychiatry 1999;60(suppl 4):14.
51 Danish University Antidepressant Group: Citalopram: Clinical effect profile in comparison with clomipramine: a controlled multicenter study. Psychopharmacology 1986;90:131.
52 Danish University Antidepressant Group: Paroxetine: A selective serotonin reuptake inhibitor showing better tolerance, but weaker anti-depressant effect than clomi – pramine in a controlled multicenter study. J Affect Disord 1990;18:289.
53 Roose SP, Glassman AH, Attia E, et al. Comparative efficacy of selective serotonin reuptake inhibitors and tricyclics in the treatment of melancholia. Am J Psychiatry 1994;151:1735.
54 Hall SM, Reus VI, Munoz RF, et al: Nortriptyline and cognitive-behavioral therapy in the treatment of cigarette smoking. Arch Gen Psychiatry 1998;55:683.
55 Smith AJ. The analgesic effects of selective serotonin reuptake inhibitors. J Psychopharmacol 1998;12:407.
56 Potter WZ, Manji HK, Rudorfer MV. Tricyclics and tetra-cyclics. Text-book of Psychopharmacology, 2nd ed. Schatzberg AF, Nemeroff CB, Eds. American Psychiatric Press, Washington, DC, 1998, p. 199.
57 Keller MB, Kocsis JH, Thase ME, et al. Maintenance phase efficacy of sertraline for chronic depression: A randomized controlled trial. JAMA 1998;280:1665.
58 Smith AJ. The analgesic effects of selective serotonin reuptake inhibitors. J Psychopharmacol 1998;12:407.
59 Physicians’ Desk Reference 55th Edition 2001 published by Medical Economics Company, Inc. Montavale, NJ 07645-1742.
60 Rudorfer MV: Monoamine oxidase inhibitors: Reversible and irreversible. Psychopharmacol Bull 1992;28:45.
61 Thase ME, Trivedi MH, Rush AJ. MAOIs in the contemporary treatment of depression. Neuropsychophar macology 1995;12:185.
62 Nierenberg AA, Alpert JE, et al. Course and treatment of atypical depression. J Clin Psychiatry 1998;59(suppl 18):5.
63 Stewart JW, Garfinkel R, Nunes EV, et al. Atypical features and treatment response in the National Institute of Mental Health Treatment of Depression Collaborative Research Program. J Clin Psychopharmacol 1998;18:429.
64 Jarrett RB, Schaffer M, et al. Treatment of atypical depression with cognitive therapy or phenelzine: A double-blind, placebo-controlled trial. Arch Gen Psychiatry 1999;56:431.
65 Rudorfer MV. Monoamine oxidase inhibitors: Reversible and irreversible. Psychopharmacol Bull 1992;28:45.
66 Rudorfer MV, Manji HK, Potter WZ. Comparative tolerability profiles of the newer versus older antidepressants. Drug Saf 1994;10:18.
67 Griffin L, Mellon S. Proceedings of the National Acade – my of Sciences 1999;96:13512-13517.
68 Foster S. Herbs for Your Health. Loveland, Colorado: Interweave Press, 1996.
69 2001 Mosby’s Genrx: A Comprehensive Reference For Generic and Brand Prescription Drugs, 11 th Edition. St.Louis, MO:Mosby (Harcourt Health Sciences), 2001.
70 Rudorfer MV, Manji HK, Potter WZ. Comparative tolerability profiles of the newer versus older antidepressants. Drug Saf 1994;10:18.
71 Michelson D, Amsterdam JD, et al. Changes in weight during a 1-year trial of fluoxetine. Am J Psychiatry 1999;156:1170.
72 Donovan S, et al. Deliberate self-harm and antidepressant drugs: Investigation of a possible link. Fr J Psychiatry 2000:177(6):551-556 Lane R, Baldwin D. Selective serotonin reuptake inhibitor-induced serotonin syndrome: review. J Clin Psychopharmacol 1997;17:208.
73 Moscicki EK Identification of suicide risk factors using epidemio-logic studies. Psychiatr Clin North Am 1997 Sep; 20(3): 499-517
74 Lane R, Baldwin D. Selective serotonin reuptake inhibitor-induced serotonin syndrome: review. J Clin Psychopharmacol 1997;17:208.
75 Nemeroff CB, DeVane CL, Pollock BG. Newer antide-
pressants and the cytochrome P450 system. Am J Psychiatry 1996;153:311.
76 De Abajo FJ, Rodriguez LA, Montero D. Association between selective serotonin reuptake inhibitors and upper gastrointestinal bleeding: Population based case-control study. BMJ 1999 Oct 23;319(7217):1106-1109.
77 Donovan S, et al. Deliberate self-harm and antidepressant drugs: Investigation of a possible link. Br J Psychiatry 2000;177(6):551-556.
78 Zajecka J, Mitchell S, Fawcett J: Treatment-emergent changes in sexual function with selective serotonin reuptake inhibitors as measured with Rush Sexual Inventory. Psychopharmacol Bull 1997;33:755.
79 Waldinger MD, Hengeveld MW, Zwinderman AH, et al. Effect of SSRI antidepressants on ejaculation: A double-blind, randomized, placebo-controlled study with fluoxetine, fluvoxamine, paroxetine, and sertraline. J Clin Psychopharmacol 1998;8:274.
80 Rosen RC, Lane RM, Menza M: Effects of SSRIs on sexual function; a critical review. J Clin Psychopharmacol 1999;19:67.
81 Landén M, Eriksson E, Ágren H, et al. Effect of busiprone on sexual dysfunction in depressed patients treated with selective serotonin reuptake inhibitors. J Clin Psychopharmcol 1999;19:268.
82 Golden RN, et al. Trazodone, nefazodone, bupropion, and mirtazapine. Textbook of Psychopharmacology, 2nd ed. Schartzberg AF, Nemeroff CB, Eds. American Psychiatric Press, Washington, DC, 1998, p. 251.
83 Bupropion to aid smoking cessation. Drug Ther Bull 2000 Oct;38(10):73-75.
84 Wilens TE, et al. A Controlled Clinical Trial of Bupropion for Attention Deficit Hyperactivity Disorder in Adults. Am J of Psychiatry 2001;158:282-288.
85 Scientific American Medicine May 2000.
86 Kasper S, el Giamal N, Hilger E. Reboxetine: the first selective noradrenaline re-uptake inhibitor. Expert opin Pharmacother 200 May; 1(4):771-782.
87 Mucci M. Reboxetine: a review of antidepressant tolerability. J Psychopharmacol 1997;11(4 suppl):S33-7.
88 Scientific American Medicine May 2000.
89 Golden RN, Dawkins K, Nicholas L, et al: Trazodone, nefazodone, bupropion, and mirtazapine. Textbook of Psychopharmacology, 2nd ed. Schatzberg AF, Nemeroff CB, Eds. American Psychiatric Press, Washington, DC, 1998, p. 251.
90 Davis JM: Is mirtazapine a better antidepressant than the SSRIs? Essent Psychopharmacol 2:309, 1998.
91 Carpenter LL, Jocic Z, Hal JM, et al: Mirtazapine augmentation in the treatment of refractgory depression. J Clin Psychiatry 60:45,1999.
92 Depressive and bipolar mood disorders. Scientific American Medicine 2000 May:9.
93 Depressive and bipolar mood disorders. Scientific American Medicine 2000 May:9.
94 Depressive and bipolar mood disorders. Scientific American Medicine 2000 May:9.
95 Heit S, Nemeroff CB. Lithium augmentation of antidepressants in treatment-refractory depression. J Clin Psychiatry 1998;59(suppl 6):28.
96 Austin PPV, Souza FGM, et al. Lithium augmentation in antidepres-sant-resistant patients: A quantitative analysis. Br J Psychiatry 1991;159:510-514.
97 Nemeroff CB. Augmentation strategies in patients with refractory depression. Depress Anxiety 1996;4:169-181.
98 Regier DA, Farmer ME, et al. Comorbidity of mental disorders with alcohol and other drug abuse: Results from the epidemiologic catch-ment area (ECA) Study. JAMA 1990;264:2511.
99 Wu LT, Kouzis AC, Leaf PJ. Influence of comorbid alcohol and psychiatric disorders on utilization mental health services in the National Comorbidity Survey. Am J Psychiatry 1999;156:1230.
100 Panzarino PJ Jr. The costs of depression: Direct and indirect; treatment versus nontreatment. J Clin Psychiatry 1998;59(suppl 20):11.
101 Thompson D, Hylan TR, et al. Predictors of a medical-offset effect among patients receiving antidepressant therapy. Am J Psychiatry 1998;155:824.
102 Rudorfer MV, Manji HK, Potter WZ. Comparative tolerability profiles of the newer versus older antidepressants. Drug Saf 1994;10:18.
103 Rudorfer MV, Potter WZ. The role of metabolites of antidepressants in the treatment of depression. CNS Drugs 1997;7:273.
104 Rudorfer MV, Potter WZ. Metabolism of tricyclic antidepressants. Cell Mol Neurobiol 1999;19:373.
105 Sternbach H, State R: Antibiotics: Neuropsychiatric effects and psychotropic interactions. Harv Rev Psychiatry 1997;5:214.
106 Brown ES, Suppes T. Mood symptoms during corticosteroid therapy: A review. Harv Rev Psychiatry 1998;5:239.
107 Cohen LS, Rosenbaum JF. Psychotropic drug use during pregnancy: Weighing the risks. J Clin Psychiatry 1998;59(suppl 2):18.
108 Cohen LS, Rosenbaum JF. Psychotropic drug use during pregnancy: Weighing the risks. J Clin Psychiatry 1998;59(suppl 2):18.
109 Altshuler LL, Cohen L, et al. Pharmacologic management of psychi-atric illness during pregnancy: dilemmas and guidelines. Am J Psychiatry 1996;153:592.
110 Wisner KL, Perel JM, Findling RL. Antidepressant treatment during breast-feeding. Am J Psychiatry 1996; 153: 1132.
111 Kulin N. JAMA 1998;279:609-610.
112 Therapeutic Research Center. Preganancy. Prescriber’s Letter 2000 Nov;7(11):65,66.
113 Nonacs R, Cohen LS. Postpartum mood disorders: Diagnosis and treatment guidelines. J Clin Psychiatry 1998;59(suppl 2):34.
114 Appleby L, Warner R, et al. A controlled study of fluoxetine and cognitive-behavioural counseling in the treatment of postnatal depression. BMJ 1997;314:932.
115 Little JT, Reynolds CF III, Dew MA, et al. How common is resistance to treatment in recurrent, nonpsychotic geriatric depression? Am J Psychiatry 1998;155:1035.
116 Roose SP, Suthers KM: Antidepressant response in late-lifedepression. J Clin Psychiatry 1998;59(suppl 10):4.
117 Mulrow CD, Williams JW Jr, et al. Treatment of depression: Newer pharmacotherapies. Evidence-based Practice Center/University of Texas Health Science Center at San Antonio, Agency for Health Care Policy and Research, Evidence Report/Technology Assessment No 7, 1999. Psychopharmacol Bull (in press).
118 Roose SP, Suthers KM. Antidepressant response in late-lifedepression. J Clin Psychiatry 1998;59(suppl 10):4.
119 Reynolds CF III, Miller MD, et al. Treatment of bereavement-re-lated major depressive episodes in later life: A controlled study of acute and continuation treatment with nortriptyline and interpersonal psy-chotherapy. Am J Psychiatry 1999;156:202.
120 Lebowitz BD, Pearson JL, et al. Diagnosis and treatment of depression in late life: Consensus statement update. JAMA 1997;278:1186.
121 Potter WZ, Rudorfer MV, Manji HK. The pharmacologic treatment of depression. N Engl J Med 1991;325:633.
122 Reynolds CF III, Buysse DJ, et al. Maintenance nortriptyline effects on electroencephalographic sleep in elderly patients with recurrent major depression: Double-blind, placebo- and plasma-level-controlled evalu-ation. Biol Psychiatry 1997;42:560.
123 Rudorfer MV, Henry ME, Sackeim HA. Electro – convulsive therapy. Psychiatry. Tasman A, Kay J, Lieberman JA, Eds. WB Saunders Co, Philadelphia, 1997, p. 1535.
124 Ruthazer R, Lipsitz LA. Antidepressants and falls among elderly people in long-term care. Am J Public Health 1993;83:746.
125 Liu B, Anderson G, Mittmann N, et al. Use of selective serotonin-reuptake inhibitors or tricyclic antidepressants and risk of hip fractures in elderly people. Lancet 1998;351:1303.
126 Thapa PB, Gideon P, et al. Antidepressants and the risk of falls among nursing home residents. N Engl J Med 1998;339:875.
127 Leipzig RM, Cumming RG, Tinetti ME: Drugs and falls in older people: a systematic review and meta-analysis: I. Psychotropic drugs. J Am Geriatr Soc 1999;47:30.
128 Birmaher B. Should we use antidepressant medications for children and adolescents with depressive disorders? Psychopharmacol Bull 1998;34:35.
129 Safer DJ. Changing patterns of psychotropic medications prescribed by child psychiatrists in the 1990s. J Child Adolesc Psychopharmacol 1997;7:267.
130 Jensen PS, Bhatara VS, et al. Psychoactive medication prescribing practices for U.S. children: Gaps between research and clinical practice. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1999;38:557.
131 Strober M, DeAntonio M, et al. The pharmacotherapy of depressive illness in adolescents: An open-label comparison of fluoxetine with imi-pramine-treated historical controls. J Clin Psychiatry 1999;60:164.
132 Emslie GJ, Rush AJ, et al. A double-blind, randomized, placebo-controlled trial of fluoxetine in children and adolescents with depression. Arch Gen Psychiatry 1997; 54: 1031.
133 Alderman J, Wolkow R, et al. Sertraline treatment of children and adolescents with obsessive-compulsive disorder or depression: Pharmacokinetics, tolerability, and efficacy. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1998;37:38.
134 Ryan ND, Varma D. Child and adolescent mood disorders-experience with serotonin-based therapies. Biol Psychiatry1998;44:336.
135 Emslie GJ, Rush AJ, et al. Fluocetine in child and adolescent depression: Acute and maintenance treatment. Depress Anxiety 1998;7:32.
136 Dilsaver SC, Greden JF. Antidepressant withdrawal phenomina. Biol Psychiatry 1984;19:237-256.
137 Wolfe RM. Antidepressant withdrawal reactions. Am Family Phy 1997 Aug ;56(2):457.
138 Zajecka J, et al. Discontinuation symptoms after treatment with serotonin reuptake inhibitors: A literature review. J Clin Psychiatry 1997 July;58(7):291-297.
139 Wolfe RM. Antidepressant withdrawal reactions. Am Family Phy 1997 Aug;56(2):456.
140 Wolfe RM. Antidepressant withdrawal reactions. Am Family Phy 1997 Aug;56(2):458.
141 Physicians’ Desk Reference 55th Edition 2001 published by Medical Economics Company, Inc. Montavale, NJ 07645-1742.
142 National Depressive and Manic-Depressive Assoc. 2000 Nov 29.
143 Melfi CA, Chawla AJ, et al. The effects of adherence to antidepressant treatment guidelines on relapse and recurrence of depression. Arch Gen Psychiatry 1998; 55:1128.
144 Viguera AC, Baldessarini RJ, Friedberg J. Discontinuing antidepressant treatment in major depression. Harv Rev Psychiatry 1998;5:293.
145 Haddad P. Newer antidepressants and the discontinuation syndrome. J Clin Psychiatry 1997; 58 (suppl 7): 17-22.
146 Dilsaver SC. Withdrawal phenomena associated with antidepressant and antipsychotic agents. Drug Safety 1994; 10: 103-104.
147 Haddad P. Newer antidepressants and the discontinuation syndrome. J Clin Psychiatry 1997; 58 (suppl 7): 17-22.
148 Rosenbaum JF, Fava M, et. al, Selective serotonin reuptake inhibitor discontinuation syndrome: A randomized clinical trial. Biol Psychiatry 1998; 44: 77-87.
149 National Depressive and Manic-Depressive Association. Most patients report troublesome side effects, modest inprovement using current anti-depression treatments: New survey also shows satisfaction with treatment and care among people with depression. Press Release. Nov 30, 1999. http://www.ndmda.org/deptreat.htm.
150 National Depressive and Manic-Depressive Assoc. 2000 Nov 29.
151 Byrne SE, Rothschild AJ. Loss of antidepressant efficacy during maintenance therapy: Possible mechanisms and treatments. J Clin Psychiatry 1998; 59: 279-288.